Γυρολόγοι μπουζουξήδες: "Σφουγγάρα" και το ... "ζητιανόξυλο" μπουζούκι

        Γυρολόγος μπουζουξής εν έτει  2013 (Άμφισσα)

Γυρολόγος μπουζουξης με 'σφουγγάρα' (το πιατάκι) στο οποίο κατέθεταν οι μερακλήδες τον οβολό τους υπέρ αναξιοπαθούντων μπουζουξήδων που αναγκάζονταν να βγουν με το ζητιανόξυλο (μπουζούκι) στη γύρα από κουτουκίου εις κουτούκιον για τον 'επιούσιο' (το καθημερινό ψωμί)...

Πολλοί μεγάλοι μουσικοί είχαν βγει 'στην γύρα' για το μεροκάματο, όπως ο μεγάλος συνθέτης και στιχουργός Δημήτρης Γκόγκος ή Μπαγιαντέρας και ο μέγας Μάρκος Βαμβακάρης αλλά και πολλοί άλλοι...

Δημήτρης Γκόγκος ή Μπαγιαντέρας -Στη γύρα με τις κόρες του για το μεροκάματο, τη δεκαετία του '50 

« Για να ζήσω γύρισα και με το πιατάκι από ταβερνάκι σε ταβερνάκι. Δεν είναι ντροπή. Αλλού μ' αφήνανε αλλού με διώχνανε. Μέχρι που με πιάσανε επί αλητεία. Τ' ακούς ; Με πιάσανε επί αλητεία. Ρε πού καταντήσαμε.. ».
(Γιώργος Μουφλουζέλης, από τη Ρεμπέτικη Ανθολογία του Τάσου Σχορέλη, εκδ. Πλέθρον).

Από τ’αριστερά: Νίκος Περγιάλης, Κούλης Σκαρπέλης, Γιώργος Μουφλουζέλης

« Ο Μαρινάκης, παρέα με τον Ηλια Ποτοσίδη και τον Μητσακη.. στις άσχημες (1940) στιγμές γυρίσανε με το πιατάκι (το σφουγγάρι όπως το λέγαμε) από κουτούκι σε κουτούκι.. Όποιος από τους παλιούς έχει πει πως δεν το έκανε αυτό, λέει ψέματα ... Το έκανα κι εγω... "εύσχημη επαιτεία"... το όργανο τότε το λέγαμε ζητιανόξυλο...».
(Γιάννης Μπαφούνης ή Σαμιώτης)

Από τ’αριστερά Γιάννης Μπαφούνης ή Σαμιώτης (με κιθαρα), Θόδωρος Πολυκανδριώτης, Μπέμπα Μπλανς, Μπέμπης Στεργίου, ο τούρκος Ρομπέν (ούτι) και ο περίφημος κατασκευαστής οργάνων Τσακιριάν. Στου 'Κεφάλα'.

« Βγήκα πολλές φορές στο «σφουγγάρι» ... από ταβέρνα σε ταβέρνα, παίζαμε και τραγουδάγαμε κι ύστερα βγάζαμε πιατάκι, το λεγόμενο σφουγγάρι... Ο Μάρκος, ο Γενίτσαρης, ο Κηρομύτης, ο Μπαγιαντέρας, ο Ρούκουνας, ο Χατζηχρήστος...».
(Μαρίνος Γαβριήλ ή Μαρινάκης)

Ο Μαρίνος Γαβριήλ με τον Φώτη Μιχαλόπουλο, αδελφό του Παναγιώτη!

« Ήμουνα εξασκημένο ζητιανάκι. Καθηγητής στη Σφουγγάρα. Ξέρεις τι είναι η σφουγγάρα ; .. Βουτάς το όργανό σου, πας και κάθεσαι εκεί που περνάει ο πολύς κόσμος, αρχινάς να παίζεις, σε βλέπει ο άλλος, του αρέσεις και σου πετάει το κέρμα του.

(Στέλιος Βαμβακάρης)
(έγραφε στο περιοδικό «Ντέφι» ο γιος του Στέλιος για τον Μαρκο).. Το 1957 αναγκάστηκε να βγει στη γύρα..(στα μέσα της δεκ. του '50 η παραμορφωτική αρθρίτιδα στα χέρια του δεν τον άφηνε να δουλέψει..) Εγώ ήμουν 8 - 9 χρόνων και μ' έπαιρνε μαζί του στα διάφορα ταβερνάκια που είχαν βγάλει τζουκ-μποξ κι ο κόσμος διασκέδαζε τότε μ' αυτά. Πηγαίναμε και κάναμε "σφουγγάρα", δηλαδή έπαιζε ο πατέρας μου κι εγώ έβγαζα πιατάκι. Οι καταστηματάρχες τον λυπούνταν, επειδή είχε παιδιά, σταματάγανε το τζουκ-μποξ και μας αφήνανε. Κάθε πρωί που φεύγαμε για το σπίτι έκλαιγε. Σου λέει, εγώ ο Μάρκος, πώς έγινα έτσι!... Κι όταν πέθανε, πήγαμε και πήραμε χρήματα από την ΑΕΠΙ για να τον κηδέψουμε! Για μια αξιοπρεπή κηδεία!...».

Ο μέγας Μαρκος Βαμβακαρης 

Ο γιός του μεγάλου συνθέτη και στιχουργού Δημήτρη Γκόγκου ή Μπαγιαντέρα, Γιάννης ακολουθεί τη μοίρα του πατέρα του και είχε βγει στη γύρα με το μπουζούκι του.

 Ο Γιάννης Παπαϊωάννου μιλά στον Λευτέρη Παπαδόπουλο και λέει: 

" Μπουζουξήδες επαγγελματίες δεν υπήρχαν τότε, το ’27-’28...  Υπήρχαν κάτι γυρολόγοι μπουζουξήδες, γέροι. Ήταν ο Αποστόλης ο Ζυμαρίτης και ο Θανάσης ο Τρελός. Γέροι αυτοί, σου λέω. Εβδομήντα χρονώ, όταν εγώ ήμουνα παλληκαράκι.. Ο ένας έβαζε κάτι πρίμα σεγόντα, κάτι πόλκες, κάτι πράγματα άλλα δηλαδή!. Ο άλλος, ο Ζυμαρίτης, έπαιζε βαριά, της φυλακής, γιατί όλο μέσα ήτανε."

..το λεγόμενο και 'ζητιανόξυλο'

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΛΑΣ: ΕΝΑΣ ΓΥΡΟΛΟΓΟΣ ΜΠΑΓΛΑΜΑΤΖΗΣ, ΕΝΑΣ ΑΤΟΦΙΟΣ ΚΑΙ ΑΝΥΠΟΧΩΡΗΤΟΣ ΡΕΜΠΕΤΗΣ, ΠΟΥ ΔΕΝ ΔΟΥΛΕΨΕ ΠΟΤΕ ΣΕ ΜΑΓΑΖΙ.

Αλλος ενας παλιος "Γυρολόγος" μπουζουξής ηταν και ο Φραγκίσκος Ζουριδάκης ή Σταύρος Τζουράς..

Γεννημένος το 1907 στα Άνω Πετράλωνα, αλλά Κρητικής καταγωγής, μαθαίνει από μικρός κιθάρα και μπουζούκι. Άνεργος σαν απολύθηκε από φαντάρος το 1928 τριγυρνάει στα παλιατζίδικα, στις παράγκες στον Πειραιά.. Τότε γνωρίζεται με το Μπάτη, και «για κάμποσο καιρό δήλωσα οικότροφος» στο καφενείο του, λέει ο ίδιος..

Αρχίζει να δουλεύει στη "σφουγγάρα", γύρα δηλ. στα ταβερνάκια με το μπουζούκι του και στο τέλος έβγαζε το πιατάκι για να μαζέψει τα «φιλοδωρήματα». Έτσι μυήθηκε στο παλιό ρεμπέτικο όπως το άκουσε από τους παλιούς μπουζουξήδες: Το Θανάση Μανέτα, τον Αποστόλη Ζυμαρίτη, το Ρεγγίνα, το Μιμίκο το μπογιατζή, κ.ά..

- Για ένα εξάμηνο περίπου πηγαίνει στη Θεσσαλονίκη, όπου γνωρίζεται με ένα άλλο «γυρολόγο» μπουζουξή: Το Γιάννη Κυπραίο. Λέει ο Τάκης Μπίνης: «Μεταπολεμικά τον (Κυπραίο) βλέπανε αραιά και που, ώσπου χάθηκε. Το ίδιο έκανε και ένας άλλος γυρολόγος ο Φραντζέσκος, που μεταπολεμικά μετακόμισε την Αθήνα. Έκανε και εκεί το γυρολόγο στις μπουρδελογειτονιές για κάμποσα χρόνια και μετά χάθηκε.»

Την κληρονομιά του παλιού μάγκικου ρεμπέτικου κουβαλούσε όλη του τη ζωή ο Ζουριδάκης. Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων δεν ανέβηκε στο πάλκο, μ΄ εξαίρεση 2-3 μήνες, αλλά παρέμεινε μέχρι τέλους «γυρολόγος» μπουζουξής !!!!
Είναι και αυτός ένας από τους αφανείς εργάτες του ρεμπέτικου!.
Έχει γράψει πολλά ρεμπέτικα, όλα σε δικούς του στίχους, λίγα όμως έχουν γραμμοφωνηθεί ενώ αρκετά έχουν παρουσιαστεί σαν τραγούδια άλλων..

Ο Φραγκίσκος Ζουριδάκης, ηχογράφησε 5 μόνο τραγούδια (*Συριανό χασάπικο, Το νταχτήρι, Σε θυμάμαι από μικρούλα, Ποπίτσα μου σκληρόκαρδη, Σε καρτερούσα) και -όπως λέει ο ίδιος- ήταν συνδημιουργός στο τραγούδι "Σου 'χει λάχει" του Μπάτη (κι έμεινε με το παράπονο ότι ο Μπάτης δεν τον ανέφερε). Πιθανό είναι επίσης να είναι δική του δημιουργία το: «Ο Σταύρακας μες τον τεκέ» (όπου τραγουδάει και παίζει)

Το μπουζούκι του Ζουριδάκη, σε φωτογραφία του εγγονού του. Το μπουζούκι αυτο είναι κατασκευής του Πανυγήρη Παναγή, πατέρα των ξακουστών αδερφών Παναγή!.



Ακούγεται το τελευταίο τραγούδι που ηχογράφησε στα 1939: «Ποπίτσα μου σκληρόκαρδη», με τον Απόστολο Χατζηχρήστο σε στίχους Γιώργου Δερέμπεη ή «Σωφέρ» (πατέρα της πιανίστριας Βούλας Δερέμπεη συνεργάτριας του Τσιτσάνη)

Tο πρώτο τραγούδι (πλην οργανικό) που ηχογράφησε το 1939 ο Φραγκίσκος Ζουριδάκης: «Σε θυμάμαι από μικρούλα» με την Ιωάννα Γεωργακοπούλου

Ο Φραγκίσκος Ζουριδάκης στη γύρα,
για το μεροκαματο στα ταβερνακια!

Μουσικη/Βιντεο ...
* Ένα οργανικό του 1936, από το Φραγκίσκο Ζουριδάκη ή Σταύρος Τζουράς, "γυρολόγος" μπουζουξής!..